Periodontologia

Periodontologia to dział stomatologii, który zajmuje się chorobami przyzębia oraz różnymi schorzeniami błon śluzowych jamy ustnej. Dolegliwości wchodzące w zakres tej dziedziny stanowią jedną z głównych przyczyn utraty zębów wśród dorosłych, ponieważ prowadzą do zapalenia oraz postępującej destrukcji tkanek. Choroby przyzębia mają też niekorzystny wpływ na zdrowie całego organizmu, gdyż silnie oddziałują na układ sercowo-naczyniowy. Mogą spowodować znaczny wzrost ryzyka innych problemów, które w niektórych przypadkach skutkują poważnym uszczerbkiem na zdrowiu lub nawet zgonem. Działania stomatologiczne są więc bardzo ważną kwestią.

Periodontolog to lekarz, który zajmuje się terapią wszelkich chorób dotykających przyzębia. Tym pojęciem określa się wszystkie tkanki odpowiadające za poprawne osadzenie i umocowanie zęba w zębodole, czyli dziąsła, ozębną, okostną, kość wyrostka zębowego oraz cement korzeniowy. Ich zadaniem jest także ochrona całego uzębienia. Do najczęstszych schorzeń, które wymagają wizyty u periodontologa, zalicza się:

• paradontozę,
• zapalenie dziąseł (gingivitis),
• zapalenie przyzębia (periodontitis),
• periimplantitis (zapalenie tkanek wokół implantów),
• periodontologiczne objawy chorób ogólnoustrojowych oraz stanów rozwojowych i nabytych.

Ważną częścią pracy lekarza jest też zalecanie odpowiednich działań profilaktycznych, których głównym celem jest zmniejszenie ryzyka choroby, ale także zniwelowanie negatywnych powikłań dla całego organizmu.

Pierwszym powodem do obaw może być krwawienie z dziąseł występujące podczas szczotkowania zębów. Jeśli taki objaw zostanie zauważony, to najlepiej nie zwlekać i udać się jak najszybciej do dentysty. W takim przypadku uda się zatrzymać rozwój choroby na wczesnym etapie. Poważniejszymi znakami mogą być rozchwianie zębów, obrzęk lub przekrwienie dziąsła, nadwrażliwość na wysoką i niską temperaturę oraz nieprzyjemny zapach wydobywający się z ust. W długo nieleczonych przypadkach możliwe jest także wypadanie uzębienia. W takiej sytuacji wizyta w gabinecie jest koniecznością.

Najczęstszą przyczyną wszystkich chorób przyzębia jest niewłaściwa higiena jamy ustnej. Aby zmniejszyć ryzyko powstania problemów, należy dokładnie szczotkować zęby, nitkować przestrzenie międzyzębowe oraz stosować odpowiednie płyny do płukania ust. Pozostawione resztki pokarmu są pożywieniem dla bakterii, które wytwarzają płytkę nazębną. Jej nagromadzenie prowadzi do stanów zapalnych tkanek przyzębia. Na początku zainfekowane zostają dziąsła, jednak później bakterie wnikają głębiej, powodując kolejne uszkodzenia. Na występowanie chorób przyzębia wpływ mają także takie czynniki jak przyjmowanie niektórych leków, zaburzenia i zmiany gospodarki hormonalnej oraz inne schorzenia np. cukrzyca i białaczka.

Wizyty w klinice stomatologicznej powinny być regularne niezależnie od stanu uzębienia. Tylko w ten sposób można skutecznie ograniczyć ryzyko powstania różnych problemów. Jeśli jest już za późno na profilaktykę, to niepokojącym sygnałem powinna być każda zmiana w jamie ustnej. Krwawienie z dziąseł lub ból występujący podczas spożywania posiłków to przesłanki, których nie należy ignorować. Wczesne rozpoznanie dolegliwości pozwoli zatrzymać rozwój choroby i uniknąć poważnych konsekwencji. Dentysta podczas konsultacji będzie też w stanie stwierdzić, czy konieczne jest wykonanie specjalistycznych zabiegów.

Podstawowe badanie periodontologiczne przeprowadzane jest z użyciem specjalistycznej sondy periodontologicznej. Pozwala ono określić stopień zaawansowania periodontopatii. Uzyskane w badaniu pomiary nanoszone są na diagram, który stanowi podstawę do ustalenia planu leczenia, jak i kontroli jego efektów. Badanie periodontologiczne poszerzane jest o diagnostykę rentgenowską (zdjęcia ortopantomograficzne, tomograficzne), a w zależności od przebiegu choroby specjalistycznym molekularno-biologicznym testem (PET).

Leczenie chorób przyzębia składa się z trzech faz:

• I przyczynowa, niechirurgiczna (poddziąsłowa),
• II korekcyjna (leczenie chirurgiczne i/lub ortodontyczne/protetyczne),
• III podtrzymująca.

I FAZA PRZYCZYNOWA: NIECHIRURGICZNA (PODDZIĄSŁOWA)

 

 

Jej cel to zmniejszenie objawów zapalenia poprzez miejscową eliminację i kontrolę czynników wywołujących chorobę. Zabiegi wykonywane w tej fazie oparte są na mechanoterapii. Pacjenci przychodzący do gabinetu pytają o zabieg kiretażu. Obecnie jest on niezalecany ze względu na pozabiegowe uszkodzenie tkanek. Badania wykazują, że kiretaż nie tylko traumatyzuje tkanki, ale również nie daje dodatkowych korzyści w porównaniu z obecnie stosowanym, bezpiecznym dla tkanek Scalingiem & root planningiem (SRP).

 

 

 

Faza przyczynowa wspomagana jest często dodatkowym zastosowaniem antyseptyków (terapia zwana całościowym odkażaniem jamy ustnej / Full-mouth disinfection -FMD), antybiotyków czy preparatów immunomodulujących (zwiększających ogólną odporność pacjenta).

Coraz częściej w fazie przyczynowej zastosowanie znajduje laser. Jednym z zabiegów z wykorzystaniem lasera, przynoszących ogromne korzyści w leczeniu choroby przyzębia, jest fotoaktywna dezynfekcja (PDT). Leczenie polega na zastosowaniu fotouczulacza do kieszonki przyzębnej, który wraz z odpowiednio dostosowaną długością fali światła lasera prowadzi do powstania reaktywnych form tlenu cytotoksycznych dla periopatogenów ( bakterii odpowiadających za chorobą przyzębia). Terapię tą coraz częściej stosuje się również w leczeniu zmian na błonie śluzowej takich jak np. opryszczka, afty, liszaj płaski.

II FAZA KOREKCYJNA: LECZENIE CHIRURGICZNE I/LUB ORTODONTYCZNE/PROTETYCZNE

 

Jednym z objawów zaawansowanej choroby przyzębia jest ruchomość zębów.

Pacjenci często odkładają wizytę u dentysty, bojąc się, że jedyną formą leczenia ruszających się zębów jest ich ekstracja.

Metodą hamującą rozwój periodontopatii, migrację zębów oraz ich utratę jest tzw. szynowanie zębów. Szynowanie zębów polega na ich połączeniu za pomocą specjalnego materiału. W zależności od wskazań materiałem unieruchamiającym może być taśma z włókna szklanego lub drut z materiałem kompozytowym. Połączenie to wzmacnia zęby, powodując, że siła powstająca podczas żucia, gryzienia rozkłada się równomiernie na wszystkie zęby, a nie tylko na te osłabione. Unieruchomienie to zdecydowanie podnosi komfort życia pacjenta, umożliwiając mu normalne jedzenie. Wadą szynowania jest trudność utrzymania prawidłowej higieny w połączonych przestrzeniach międzyzębowych. Wymaga to dużej samodyscypliny pacjenta w zakresie domowej higieny jamy ustnej.

Regeneracja kości (GBR)

Zabieg stosowany w przypadku zaawansowanych chorób przyzębia, gdy leczenie przyczynowe nie przyniosło większych efektów. Niestety nie wszystkie ubytki kości kwalifikują się do jej odtworzenia. Zabieg wykonuje się z zastosowaniem materiałów kostnych, kościozastępczych, błon regeneracyjnych, białek matrycy szkliwa (EMD).

Chirurgiczne pokrycie recesji dziąsłowych z zastosowaniem tkanki własnej lub sztucznej

 

Zabieg wykonuje się na zdrowym przyzębiu, gdy widoczne są odsłonięte korzenie zębów (recesje dziąsłowe). Często recesjom dziąsłowym towarzyszy nadwrażliwość zębów.

1. Chirurgiczne pokrycie recesji dziąsłowych z zastosowaniem tkanki łącznej z podniebienia pacjenta:

• zalety:

-większa gwarancja pokrycia recesji dziąsłowej,

-mniejszy koszt zabiegu,

• wady:

-dwa miejsca zabiegowe (podniebienie oraz miejsce recesji dziąsłowej),

-dłuższy czas gojenia,

-maksymalne pokrycie odsłoniętych korzeni 2-3 zębów.

2. Chirurgiczne pokrycie recesji dziąsłowych z zastosowaniem tkanki sztucznej (kolagenowa macierz tkanki):

• zalety:

-jedno operowane miejsce,

-krótszy czas zabiegu,

-szybsze gojenie,

-możliwość pokrycia wszystkich recesji na jednej wizycie/ 1 łuk zębowy,

• wady:

-koszt zabiegu,

-brak pewności co do długotrwałego efektu pozabiegowego.

Chirurgiczne pogłębienie przedsionka jamy ustnej

Zabieg stosowany w przypadku braku dziąsła (głównie w żuchwie), w przypadku odsłoniętych korzeni, nieprawidłowych przyczepów wędzidełka wargi/policzka.

Metody:

1. Wolny przeszczepu płata błony śluzowej z podniebienia

• zalety:

-pogłębienie przedsionka,

-pokrycie recesji dziąsłowej (nie zawsze całkowite),

-pogrubienie fenotypu dziąsła,

-eliminacja stanów zapalnych dziąsła,

• wady:

-długo gojąca się rana na podniebieniu,

-dwa operowane miejsca.

2. Bez przeszczepu / stosowany głównie u nastolatków

• zalety:

-pogłębienie przedsionka,

-eliminacja nieprawidłowego przyczepu wędzidełka wargi,

-eliminacja stanów zapalnych dziąsła,

• wady:

-brak pogrubienia fenotypu dziąsła.

3. Z zastosowaniem tkanki sztucznej

• zalety:

-jedno operowane miejsce,

-mniejsze dolegliwości bólowe,

• wady:

-wysoki koszt zabiegu,

-brak spektakularnego efektu.

Korekta nieprawidłowych przyczepów wędzidełek warg i języka:

1. chirurgicznie:

• zaleta: gładka rana,
• wada: konieczność zakładania szwów,

2. laserowo:

• zaleta: szybszy zabieg, brak szwów, mniejsze dolegliwości pozabiegowe.

Chirurgiczne wydłużenie korony zęba

 

 

Często pacjenci zgłaszają się do stomatologa w celu usunięcia złamanego zęba.

Nie wiedzą, że niektóre ze złamań zęba nie są wskazaniem do ekstrakcji. Ząb może zostać uratowany zabiegiem, jakim jest chirurgiczne wydłużenie jego korony. Polega on na odsłonięciu zdrowej tkanki zęba, obniżeniu tkanek otaczających i tym samym umożliwia szczelną odbudowę zęba.

Uśmiech dziąsłowy tzw.„Gummy smile”

To typ uśmiechu, w którym widoczne jest odsłanianie dużej części dziąsła (powyżej 3 mm). Jest to dość często spotykana przypadłość, która krępuje pacjentów i staje się ich kompleksem. „Gummy smile” to problem natury estetycznej, który może prowadzić do obniżenia samooceny. Bardzo podobnym zabiegiem jest poprawa estetyki dziąseł poprzez wyrównanie linii dziąsłowej zębów. Są to zabiegi decydujące o idealnym uśmiechu w przypadku np.: leczenia licówkami protetycznymi lub koronami ceramicznymi.

 

Metody:

• laserowa gingiwektomia/gingiwoplastyka (usunięcie nadmiaru dziąsła),
• gingiwektomia z osteotomią (usunięcie nadmiaru dziąsła/kości),
• odwrotna westibuloplastka (polega na obniżeniu położenia wargi).

Zapalenie tkanek okołowszczepowych

występuje w dwóch postaciach:

• mucositis (zapalenie tkanek/dziąsła wokół implantu),
• periimplantitis (zapalenie tkanki dziąsła i kości wyrostka zębodołowego wokół implantu).

Leczenie polega na oczyszczaniu mechanicznym, podaniu antyseptyków, antybiotyków, leczeniu z użyciem lasera, leczeniu chirurgicznym (materiały kościozastępcze, wszczepy kostne).

III FAZA PODTRZYMUJĄCA

 

Jej celem jest zapobieganie nawrotom choroby przyzębia. Obejmuje ona regularne wizyty kontrolne u periodontologa.

Podczas fazy podtrzymującej:

• sprawdzany jest poziom utrzymywania prawidłowej higieny jamy ustnej przez pacjenta,
• pacjent jest stale motywowany,
• w przypadku błędów pacjenta w zakresie higieny jamy ustnej, edukacja poprzez

ponowne przeprowadzenie instruktażu,

• minimalizowane są czynniki wpływających na przebieg choroby.

 

Oprócz specjalistycznego leczenia periodontologiczne bardzo często zalecane jest przeprowadzanie odpowiednich działań higienicznych w gabinecie stomatologicznym. Zabiegi higienizacyjne polegają na mechanicznym usuwaniu złogów płytki nazębnej przy użyciu specjalnych narzędzi. Jedną z popularnych metod jest skaling, czyli rozbijanie osadu ultradźwiękami. Jest to krótki zabieg, który likwiduje ogromną ilość bakterii. Oczywiście nie można też zapominać o utrzymaniu prawidłowej higieny jamy ustnej. Tylko takie postępowanie będzie skutkować pozytywnymi efektami.

 

Po wyjściu z gabinetu stomatologicznego najlepiej przez resztę dnia unikać wysiłku fizycznego. Należy też pamiętać o stosowaniu leków zaleconych przez lekarza. Przez kilka dni warto stosować półpłynną dietę, która nie oblepia zębów, pić dużo wody oraz powstrzymać się od palenia tytoniu, oraz picia alkoholu. Zabiegi higieniczne trzeba przeprowadzać delikatnie według wskazówek dentysty. Jeśli pojawia się obrzęk twarzy, to można zastosować zimne okłady. W przypadku nasilenia się objawów takich jak gorączka należy pilnie skonsultować się z lekarzem prowadzącym.